Atardamar kalpten başlayarak en uç bölgelere kadar temiz kan götüren ve organları besleyen damardır.
Toplardamar ise oksijen ve besini doku tarafından kullanılan kirli kanı tekrar kalbe taşıyan damardır.
Damar tıkanıklığı atardamar ve toplardamarlarda çok farklı sorunlara yol açar. Halk arasında atardamar ve toplardamar ayırımı pek yapılmaz. Damar tıkanması denilince genellikle atardamar tıkanıklığı kastedilir, çünkü çok daha sıktır.
Damar tıkanıklığı neden oluşur:
Atardamarlarda damar tıkanıklığı en çok damar sertliği ya da damar kireçlenmesi denen hastalığa bağlı gelişir. Damar sertliği sayfasında bu konu detaylı olarak anlatılmıştır. Atardamarlar çok seyrek olarak pıhtılaşmaya bağlı tıkanır. Bunun dışında Burger hastalığı, Takayasu hastalığı gibi damar sertliğinden farklı hastalıklarda damarları tıkayabilir. Burger hastalığı damar sertliği olan hastalara göre daha genç insanlarda görülen önemli bir atardamar hastalığıdır.
Toplardamar tıkanıklığı (venöz tromboz) çok daha farklıdır ve hemen her zaman pıhtılaşmaya bağlı olur. Bunun bacaklarda olan örneği derin ven trombozu sayfasında detaylı olarak anlatılmıştır.
Kimlerde sık görülür?
Atardamar tıkanıklığı herkeste görülebilir, ancak 50 yaş üzerinde, diyabet (şeker) hastaları, sigara içenler, kolesterol düzeyi yüksek olanlar ve hipertansiyon hastalarında daha sık görülür.
Toplardamar tıkanıklığı (venöz tromboz) ya da ya toplardamar pıhtılaşması da herkeste görülebilir. Ancak ileri yaşta (40 yaş üstü), kanser hastalarında, ortopedik ameliyat olanlarda, bazı büyük ameliyatlar sonrasında kırık ya da burkulmaya bağlı bacağa alçı uygulanan insanlarda, doğum kontrol hapı kullanan bayanlarda, gebelik döneminde, gebelikten sonraki lohusa döneminde daha sık görülür. Toplardamar tıkanması için derin ven trombozu sayfamıza bakabilirsiniz.
Atardamar tıkanıklığının belirtileri nelerdir?
Atardamarlar organları besleyen yapılar olduğu için bu atardamar tıkanması o organın beslenmesini engeller ve buna bağlı belirtiler oluştur.
Kalp damar tıkanıklığı: Göğüs ağrısı ile kalp spazmı ya da kalp krizi yapabilir.
Boyun ve beyin damar tıkanıklığı: Gözde geçici kararmalar, konuşma bozukluğu, şuur bozukluğu ya da inme (felç) olabilir.
Bacak damar tıkanıklığı: Genel olarak yürürken baldır kaslarında ağrı yapar. Hastalık ilerlerse parmaklarda ya da ayakta yaralar çıkabilir. Kangren oluşabilir. Bu konu da bacak damar tıkanıklığı sayfasında geniş olarak anlatılmıştır.
Barsak damar tıkanıklığı (mezenter iskemisi): Genel olarak yemekten sonra karın ağrısına yol açar. Hasta her yemek sonrası karın ağrısı çeker ve hastalık ilerlerse kilo kaybı oluşturabilir. Ani tıkanmada barsaklarda kangren oluşabilir.
Böbrek damar tıkanıklığı: Genellikle sorun yaratmaz. Ancak kontrolü zor yüksek tansiyon yapabileceği gibi uzun dönemde böbrek fonksiyonlarını bozarak üre ve kreatinin değerinin yükselmesine ve hatta böbrek yetmezliğine yol açabilir.
Kol damar tıkanıklığı: Genellikle sol tarafta olur. Kolu kullanmakla kolda erkenden yorulma ve hafif ağrı oluşturabilir. Özellikle kişi kolunu yükseğe kaldırdığı zaman (örneğin çamaşır asarken ya da banyoda başını yıkarken) kol ağrısı ve yorgunluğu olur.
Toplardamar tıkanıklığının belirtileri nelerdir?
Toplardamarlar organları beslemez, buradaki kanı alıp kalbe taşır. Bu nedenle toplardamarlar tıkanmasında doku beslenmesini bozulmaz. Kanın kalbe dönüşünü engeller ya da zorlaştırır. Bu da kanın o doku içinde birikmesine yol açar.
Toplardamarda tıkanma en sık bacak toplardamarlarında görülür. Buna derin ven trombozu (DVT) adı verilir. Bu konu derin ven trombozu sayfasında detaylı olarak anlatılmıştır. Oluşturduğu temel belirti ayak şişliğidir. Aynı şekilde kol toplardamarında tıkanma olursa (hemodiyaliz hatalarında sık olur) kol şişliği olur. Bunun dışında sık görülen toplardamar tıkanmaları karaciğer (portal ven trombozu), barsak ve böbrek toplardamar tıkanıklıklarıdır.
